Η επιλογή όχι μόνο του κυνηγετικού μας μαχαιριού, αλλά γενικά ενός αντικειμένου που θα μας βοηθά στην καθημερινότητα μας, με την απέραντη ποικιλία σε χιλιάδες σχέδια και σχήματα που κυκλοφορούν παγκοσμίως είναι πολλές φορές μια δύσκολη διαδικασία. Δύσκολη όχι από οικονομικής πλευράς, διότι οι επιλογές σε πολύ οικονομικά μαχαίρια είναι πάρα πολλές, αφού οι εταιρίες κατασκευής στην γκάμα των προϊόντων τους περιλαμβάνουν και πολύ φθηνά μαχαίρια γενικής χρήσεως. Μπορεί να ακούγονται κοινότυπες αυτές οι αναζητήσεις όμως έρχεται κάποια στιγμή που χρειαζόμαστε το μαχαίρι και είτε αυτό δεν κάνει την δουλειά μας, είτε διαπιστώνουμε απλά, ότι δεν έχουμε κανένα μαχαίρι στον εξοπλισμό μας. Ξεκινώντας στον δρόμο της αναζήτησης θα πρέπει να ακολουθήσουμε ορισμένα βήματα, ιεραρχώντας τις ανάγκες και τις απαιτήσεις που θέλουμε να βρούμε σε ένα μαχαίρι, που θα μας συντροφεύει για πολλά χρόνια στις κυνηγετικές και εκδρομικές μας περιπλανήσεις.
1ο Βήμα: Που θα χρησιμοποιήσουμε το μαχαίρι μας.
Κατά την αγορά ενός μαχαιριού το πρώτο που πρέπει να διερωτηθούμε είναι: Πως θα χρησιμοποιήσουμε το μαχαίρι µας; Παραδείγματος χάριν, θα είναι κάποιο μαχαίρι που θα χρησιμοποιηθεί για να ανοίγει συσκευασίες, να κόβει σχοινιά ή για άλλες καθημερινές εργασίες; Αν ναι θα προσανατολιστούμε σε ένα μαχαίρι τύπου σουγιά, όπου θα μπορούμε να τον έχουμε ακόμα και μέσα στην τσέπη του παντελονιού μας.
Έχουμε την ανάγκη ενός μαχαιριού για τις βασικές υπαίθριες δραστηριότητες όπως το κυνήγι, η κατασκήνωση, η ορειβασία, η πεζοπορία ή πραγματοποιούμε εξορμήσεις µε αποτέλεσμα να βρισκόμαστε συχνά στο ύπαιθρο; Αν ναι, θα πρέπει να επιλέξουµε ένα μαχαίρι που να καλύπτει την βασική διαβίωση στο ύπαιθρο και τις εργασίες που χρειάζονται να γίνουν σε αυτήν, προετοιμασία τεμαχισμό θηράματος, προετοιμασία φωτιάς, ακόμη και την κατασκευή ενός προχείρου καταφυγίου. Επίσης σε αυτές τις περιπτώσεις επιλέγουμε μαχαίρι full tang όπως συνηθίζεται να λέγεται, όπου η λάμα του μαχαιριού περιλαμβάνει και το κομμάτι της λαβής η οποία δημιουργείται από δυο πλακίδια ξύλου ή συνθετικού υλικού. Αυτού του τύπου τα μαχαίρια έχουν το πλεονέκτημα της στιβαρότητας, αφού αντέχουν σε δυνατά χτυπήματα όταν θέλουμε για παράδειγμα να σχίσουμε ξύλα.
Μήπως τελικά το μαχαίρι µας θα είναι αποκλειστικά κυνηγετικό ή αλιευτικό; Η επιλογή µας για κάποιο τέτοιο μαχαίρι ίσως να είναι ποιο εύκολη, μιας και υπάρχει μεγάλη ποικιλία µε μαχαίρι που κατασκευάζονται συγκεκριμένα για αυτές τις χρήσεις.
2ο Βήμα: Μαχαίρι µε σταθερή λεπίδα ή µε αναδιπλούμενη;
Το επόμενο βήμα είναι να αποφασίσουµε εάν μας αρέσει και χρειαζόμαστε ένα μαχαίρι µε σταθερή λεπίδα ή ένα µε αναδιπλούμενη (σουγιάς). Ένα μαχαίρι µε σταθερή λεπίδα μπορεί να είναι πολύ πιο αξιόπιστο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί αμέσως. ∆εν υπάρχει κανένας μηχανισμός διπλώματος για να σπάσει ή να δυσλειτουργήσει, αλλά δεν μπορεί να μεταφερθεί τόσο εύκολα όσο οι σουγιάδες. Οι σουγιάδες διαθέτουν συνήθως μια αναδιπλούμενη λεπίδα που κλειδώνει µε ασφάλεια και μεταφέρονται πιο εύκολα. Αυτό που θα πρέπει να θυμόμαστε είναι πως οι σουγιάδες δεν είναι για βαριές δουλειές όπως το να κόψουμε και να σχίσουμε ξύλα χτυπώντας στην ράχη της λάμας, ούτε και θα μας βοηθήσουν πολύ όταν θέλουμε να γδάρουμε και να τεμαχίσουμε ένα μεγάλο θήραμα. Επίσης οι σουγιάδες θέλουν συχνά πλύσιμο διότι αν τους χρησιμοποιούμε για προετοιμασία τροφής ή καθαρισμό θηράματος τότε στις ‘’κλειδώσεις’’ τους συσσωρεύονται λύπη, αίματα κλπ και εάν δεν απομακρυνθούν και συνεχίσουμε μετά από καιρό να χρησιμοποιούμε βρώμικο τον σουγιά μας αυτό θα είναι επικίνδυνο για την υγεία μας. Το θετικό που έχουν οι σουγιάδες είναι όπως είπαμε πιο πάνω είναι η ευκολία τους στην μεταφορά και η μεγάλη γκάμα μοντέλων με πολύ αξιόπιστα κομμάτια σε χαμηλή οικονομική κατηγορία.
3ο Βήμα: Από τι υλικά θα πρέπει είναι κατασκευασμένο το μαχαίρι;
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σκεφτούμε τις βασικές διαφορές στον τύπο του ατσαλιού της λάμας, οι οποίες μας έχουν απασχολήσει πολλές φορές σε προηγούμενα άρθρα μας. Θέλουμε λάμα από ανοξείδωτο ατσάλι ή όχι;
Έχουμε πει πως οι διαφορές μεταξύ των δυο κατηγοριών είναι πολύ σημαντικές και θα πρέπει να αποφασίσουμε τι θέλουμε αναλύοντας τις απαιτήσεις μας. Θέλουμε ένα μαχαίρι που θα το έχουμε μαζί μας και θα το χρησιμοποιούμε λίγες φορές κατά την διάρκεια του χρόνου; Είμαστε μπεκατσοκυνηγοί όπου σε πολλές κυνηγετικές εξόδους θα γίνουμε μούσκεμα από την βροχή; Θα χρησιμοποιήσουμε το μαχαίρι μας σε θάλασσα σε ψαρέματα κλπ; Τότε η επιλογή μαχαιριού με ανοξείδωτη λάμα είναι μονόδρομος. Είμαστε εκδρομείς που θα κατασκηνώνουμε και θα χρησιμοποιούμε το μαχαίρι πολλές φορές στην ύπαιθρο για κόψιμο ξύλων, προετοιμασία φαγητού και και γενικά θα δουλεύει το μαχαίρι στο χέρι μας πολλές ώρες;
Είμαστε κυνηγοί αγριόχοιρου που θα γδάρουμε και θα τεμαχίσουμε το θήραμα αρκετές φορές κατά την διάρκεια της κυνηγετικής περιόδου; Τότε η επιλογή ενός μαχαιριού με απλό ατσάλι άνθρακος είναι μονόδρομος για το πολύ καλό κράτημα της κόψης και την μεγάλη ευκολία ακονίσματος. Στην συνέχεια εξετάζουμε τα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασμένη η λαβή. Μην ξεχνάµε, θέλουμε ένα καλό και ισχυρό πιάσιμο. Η άνεση επίσης θα πρέπει να είναι άλλο ένα κριτήριο. Έτσι λοιπόν ψάχνουμε, και περνάνε από τα χεριά µας διαφορά μαχαίρια μέχρι να καταλήξουμε. Κρατώντας ένα μαχαίρι προσποιούμαστε τις εργασίες που θα κάναμε με αυτό, ώστε να τα «δούμε» στη λειτουργία του. Το μαχαίρι θα πρέπει να μην µας πιέζει στο κράτηµα του, αλλά συγχρόνως να το «νιώθουμε» καλά στο χέρι μας, έτσι ώστε ακόμη και μετά από μεγάλες περιόδους χρήσης να µην µας κουράζει.
Επίσης θα εξετάσουµε εάν η λαβή του είναι στεγανή ή όχι. Κύριο χαρακτηριστικό εάν η χρήση του μαχαιριού µας θα γίνει κατά κύριο λόγο στο ύπαιθρο. Έχουμε βεβαία και το αισθητικό κομμάτι. Εδώ τα πράγματα είναι γενικά. Το τι αρέσει στον καθένα δεν είναι υποχρεωτικό να αρέσει και τους άλλους. Οπότε εδώ η επιλογή είναι καθαρά προσωπική. Στη αγορά υπάρχουν διάφορα μαχαιριά που προσφέρουν αυτά τα χαρακτηριστικά σε διαφόρους βαθμούς, έτσι ώστε να μπορούν να ικανοποιηθούν όλες οι απαιτήσεις. Τέλος η οικονομική µας δυνατότητα, το ποσό που έχουμε αποφασίσει να ξοδέψουμε είναι ακόμη ένας παράγοντας που θα επηρεάσει την αγορά του μαχαιριού µας. Δεν είναι νόμος πως όσο περισσότερα χρήματα ξοδέψουμε τόσο καλύτερο μαχαίρι θα πάρουμε. Ίσως ποιοτικά αυτό να ισχύει, όμως ένα δύσχρηστο μαχαίρι όσο ποιοτικά υλικά και να έχει, δεν θα μας βοηθήσει και πολύ.
Υπάρχουν στην αγορά πολύ καλά μαχαίρια χαμηλής χρηματικής αξίας που κάνουν την δουλειά τους αξιόπιστα και θα μας συντροφεύουν για χρόνια. Ένα άλλο βήμα στην επιλογή μας είναι και η θήκη του μαχαιριού μας.
Δεν ξεχνάμε το μαχαίρι που θα επιλέξουμε να συνοδεύεται από την θήκη που θα είναι κατασκευασμένη αποκλειστικά για αυτό. Είναι πολύ επικίνδυνο να επιλέξουμε μαχαίρι που δεν συνοδεύεται από θήκη και να σκεφτούμε πως κάποια στιγμή θα του αγοράσουμε και μια θήκη.
Η θήκη θα πρέπει να είναι κατασκευασμένη με τέτοιον τρόπο ώστε να φοριέται στην ζώνη μας χωρίς να μας εμποδίζει στις κινήσεις και επίσης θα πρέπει να αγκαλιάζει σφιχτά το μαχαίρι χωρίς να υπάρχει κίνδυνος κάποια στιγμή αυτό να γλιστρήσει και να πέσει. Θα πρέπει αν είναι κατασκευασμένη από δέρμα, να είναι κερωμένη για να αποφεύγεται ο εμποτισμός της από υγρασία και να κρατά το μαχαίρι στεγνό. Τα μαχαίρια είναι κατασκευασμένα για να κόβουν και δεν κάνουν διακρίσεις. Άλλωστε ο χρήστης είναι υπεύθυνος για την χρήση και όχι το μαχαίρι.
Το ακόνισμα του μαχαιριού μας
Το μαχαίρι που μας συντροφεύει σε κάθε κυνηγετική εκδρομή, όταν θα χρειαστεί να μας βοηθήσει θα πρέπει να κόβει. Όσο γυαλισμένο και προσεγμένο να είναι αν η κόψη του είναι χαλασμένη δεν λέγεται μαχαίρι αλλά απλά ένα κομμάτι ατσαλιού. Έτσι λοιπόν θα πρέπει να έχουμε προνοήσει το μαχαίρι μας να είναι ακονισμένο πριν φύγουμε για κυνήγι ή για κάποια εξόρμηση στο βουνό.
Για τον σκοπό αυτό υπάρχουν πάρα πολλές επιλογές σε μέσα ακονίσματος, όπως είναι οι πέτρες νερού, τα λαδάκονα, ακόμα και τα πιο περίπλοκα συστήματα ακονίσματος όπου εκεί δεν χρειάζεται να έχουμε ούτε σταθερό χέρι ούτε σταθερή γωνία λάμας στην πέτρα. Οι πέτρες ακονίσματος χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με τον τύπο του κόκκου (grid) που διαθέτουν. Έτσι, έχουμε τις πέτρες ξεκινήματος όπου έχουμε μικρό βαθμό κόκκου 200-400 grid. Μετά έχουμε τις πέτρες για το στρώσιμο όπως λέμε, όπου εκεί το grid ανεβαίνει έως τα 1000-3000 grid. Τέλος έχουμε την κατηγορία φινιρίσματος - ακονίσματος με νούμερα 3000-6000 grid.
Η πιο απλή λύση για το ακόνισμα του μαχαιριού μας, που όλοι θα πρέπει να διαθέτουμε, είναι οι απλές πέτρες ακονίσματος, οι λεγόμενες Arkansas. Είναι λευκές πέτρες με μέσο βαθμό grid όπου σε συνάρτηση με το μικρό τους κόστος είναι μια καλή λύση για όλους μας.
Στην ίδια κατηγορία βρίσκονται και τα Κρητικά λαδάκονα, οι γνωστές φυσικές πέτρες Ελούντας.
Σε ανώτερη κατηγορία ποιότητας και τιμής βρίσκονται οι τεχνητές πέτρες νερού Ιαπωνίας όπου εκεί έχουμε πολύ καλύτερη ποιότητα κόκκου, όπου το αποτέλεσμα στο μαχαίρι μας είναι εντυπωσιακό.
Από την κατασκευή του ένα μαχαίρι διαθέτει κόψη η οποία είναι διαμορφωμένη σε κάποιες μοίρες έναντι των πλευρών της λάμας.
Αυτή την γωνία κόψης είναι πολύ σημαντικό να την γνωρίζουμε ώστε κάθε φορά που θα ακονίζουμε το μαχαίρι μας, αυτή να παραμένει σταθερή. Το μεγαλύτερο λάθος που κάνουμε είναι να ακονίζουμε με λάθος γωνία, έτσι χαλώντας την αρχική κόψη χρειαζόμαστε μεγάλη επιμονή και κόπο ώστε να κάνουμε το μαχαίρι μας και πάλι κοφτερό, φτιάχνοντας από την αρχή στην ουσία μια νέα γωνία. Αυτό γίνεται διότι όταν ακουμπάμε την κόψη στην πέτρα δεν κρατάμε σταθερό το χέρι μας με αποτέλεσμα η λάμα να ταλαντεύεται και η κόψη να μην βρίσκεται συνέχεια σε επαφή με την πέτρα, καθ’ όλο το μήκος της και στην αρχική της γωνία. Κρατώντας λοιπόν σταθερή γωνία ως προς την πέτρα σπρώχνουμε το μαχαίρι μας επάνω στην επιφάνεια της πέτρας και εναλλάσσουμε τις πλευρές της κόψης.
Εκτός από τον απλό τρόπο ακονίσματος με πέτρες, υπάρχουν και διάφορα άλλα μηχανικά συστήματα ακονίσματος με εναλλασσόμενες μικρές πέτρες όπου εκεί η γωνία ακονίσματος δίνεται σταθερά από το μηχάνημα. Επίσης, υπάρχουν και ηλεκτρικά μηχανήματα ακονίσματος με εναλλασσόμενες ταινίες όπου εκεί το ακόνισμα είναι ακόμα πιο εύκολο. Όποιο μέσο ακονίσματος και αν επιλέξουμε θα πρέπει στο τέλος να ‘’στρώσουμε’’ την κόψη περνώντας την σε μια λωρίδα δέρματος, ώστε τα όποια μικρογρέζια της κόψης να φύγουν. Πλέον έχουμε τελειώσει με το ακόνισμα του μαχαιριού μας και είμαστε έτοιμοι να το χρησιμοποιήσουμε χωρίς φόβο, όταν θα το χρειαστούμε.
Το χειροποίητο μαχαίρι
Ας δούμε όμως τι σημαίνει ακριβώς η φράση ‘’χειροποίητο μαχαίρι’’ για να μπορέσει να καταλάβει και ο αναγνώστης που δεν έχει ασχοληθεί με αυτήν την κατηγορία μαχαιριών. Όταν λέμε λοιπόν χειροποίητο μαχαίρι, αναφερόμαστε στο μαχαίρι που θα έχει πάνω του όσο το δυνατόν περισσότερη εργασία αποκλειστικά από τον τεχνίτη. Στον ορισμό του χειροποίητου, υπάρχουν πολλές αντιπαραθέσεις. Χειροποίητο μαχαίρι σημαίνει ότι ελέγχουμε κάθε στάδιο της κατασκευής του μαχαιριού. Τίποτα δεν εκτελείται από μηχανήματα χωρίς να περιλαμβανόμαστε και εμείς οι ίδιοι. Χρησιμοποιούμε μηχανήματα απλά για να μας βοηθήσουν και όχι να αντικαταστήσουν τον τεχνίτη. Παραδείγματος χάριν, ο ταινιολειαντήρας δεν δημιουργεί μόνος του την κόψη. Απλά κινεί γρήγορα ένα κομμάτι γυαλόχαρτο. Οι γνώσεις μας και οι ικανότητες μας είναι που κινούν το κομμάτι του ατσαλιού πάνω στο κινούμενο γυαλόχαρτο για να δημιουργήσουμε το μαχαίρι. Ξεκινώντας να κατασκευάσουμε ένα μαχαίρι, επιλέγουμε κορυφαίας ποιότητας υλικά τόσο για την λάμα όσο και για την λαβή. Ο κόπος και ο χρόνος που θα ξοδέψουμε για να φτάσουμε στο τέλος να κρατήσουμε ένα πραγματικό έργο τέχνης, δεν αξίζει να δαπανηθεί έχοντας χρησιμοποιήσει κατώτερης ποιότητας υλικά που θα μας δώσουν ένα μέτριο αποτέλεσμα.
Εδώ βρίσκεται και όλη η φιλοσοφία κατασκευής ενός μαχαιριού από τεχνίτες που γνωρίζουν την συμπεριφορά των υλικών τους κατά την επεξεργασία. Εδώ βρίσκεται και η διαφορά μεταξύ ενός εμπορικού βιομηχανικού μαχαιριού και ενός χειροποίητου. Αυτομάτως για ένα κυνηγό και μελλοντικό κάτοχο χειροποίητου μαχαιριού δημιουργείται η απορία: είναι πάντα καλύτερο το χειροποίητο μαχαίρι έναντι ενός βιομηχανικού; Η απάντηση είναι μονολεκτική. Όχι, δεν είναι πάντα το χειροποίητο μαχαίρι καλύτερο του βιομηχανικού. Για να είναι ένα χειροποίητο μαχαίρι, όταν τελειώσει, καλύτερο ενός βιομηχανικού θα πρέπει να συνδυαστούν πολλά πράγματα μαζί.
Ο τεχνίτης θα πρέπει να χρησιμοποιεί κορυφαία υλικά, να έχει γνώσεις μεταλλουργίας ώστε να επεξεργάζεται τα ατσάλια σύμφωνα με τα στάνταρ τους και να έχει δοκιμάσει εξαντλητικά το προϊόν που κατασκευάζει ώστε να είναι σίγουρος για την ποιότητά του. Ο μαχαιροποιός θα πρέπει να έχει δαπανήσει πολλές ώρες δοκιμάζοντας τις αντοχές των υλικών του και θα πρέπει να έχει μοιράσει αρκετά μαχαίρια δοκιμής σε φίλους του κυνηγούς, για να βγαίνουν συμπεράσματα. Αν μια παράμετρος από τις παραπάνω δεν ισχύει τότε υπάρχει κίνδυνος ο κυνηγός - πελάτης να έχει στην κατοχή του ένα χειροποίητο μαχαίρι όχι όμως κορυφαίας ποιότητος, όπως θα έπρεπε και θα περίμενε.
Δεν μιλώ μόνο για τους Έλληνες μαχαιροποιούς, όπου οι φιλότιμες προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια είναι μεγάλες, αλλά και για γνωστούς ξένους μαχαιροποιούς με μεγάλες επιτυχίες στην καριέρα τους. Θα πρέπει λοιπόν ο μαχαιροποιός να μπει σε μεγάλο κόπο, να χάσει χρόνο και να έχει αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις, ώστε να καταφέρει να προσθέσει το όνομα του στην κατηγορία των κορυφαίων κατασκευαστών χειροποίητων μαχαιριών και οι κάτοχοι μαχαιριών του να είναι υπερήφανοι για την επιλογή τους. Όλο αυτό καταλαβαίνουμε πως χτίζεται χρόνο με τον χρόνο, κατασκευή την κατασκευή και μέσω ευχαριστημένων κατόχων. Προς αυτήν την κατεύθυνση συμβάλει, ο Σύλλογος Μαχαιροποιών (για τον οποίο θα αναφερθούμε σε λίγο) μέσω ελέγχου των μελών του στις κατευθύνσεις των ποιοτικών χαρακτηριστικών των κατασκευών και της μετάδοσης της απαραίτητης γνώσης ώστε το κάθε χειροποίητο μαχαίρι να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις σε κάθε τομέα χρήσης.
Ένα χειροποίητο μαχαίρι είναι ένα καθαρά προσωπικό αντικείμενο διότι δημιουργήθηκε αποκλειστικά σύμφωνα με τις επιλογές του κατόχου του. Δαπανήθηκε μεγάλος κόπος από τον τεχνίτη και μεγαλύτερη υπομονή από τον κάτοχο έως ότου να φτάσει η ώρα να το κρατήσει στα χέρια του. Ένα καλοφτιαγμένο χειροποίητο μαχαίρι κρύβει μέσα του κάτι από την ψυχή του τεχνίτη που του έδωσε ζωή και το μεταμόρφωσε από άψυχο σίδερο και ξύλο, σε ένα χρηστικό όμορφο αντικείμενο αντίστοιχο της ψυχικής ομορφιάς του μελλοντικού κατόχου του. Χρησιμοποιήστε το μαχαίρι σας με σύνεση, προστατέψετε το από άσχετα χέρια και φροντίστε το με αγάπη και αυτό δεν θα σας προδώσει ποτέ. Ένα καλό χειροποίητο μαχαίρι θα περάσει στις επόμενες γενιές αναλλοίωτο και κανείς δεν θα μένει ασυγκίνητος στην φράση "δες γιε μου το μαχαίρι του παππού σου, σύντροφος σε όλα τα κυνήγια του".
Εύχομαι καλή κυνηγετική χρονιά σε όλους, με σύνεση και σεβασμό στο περιβάλλον και στο θήραμα.